Giải quyết tranh chấp bảo hiểm bằng trọng tài và hòa giải

Cùng với sự phát triển nhanh chóng của thị trường bảo hiểm (BH) Việt Nam, các vụ việc tranh chấp hợp đồng BH ngày càng gia tăng về số lượng và phức tạp về nội dung, với nhiều nguyên nhân khác nhau.

Trọng tài thương mại là phương án khả thi trong việc giải quyết các vụ tranh chấp BH

Theo các chuyên gia trong ngành BH, giải quyết tranh chấp bằng trọng tài và hòa giải sẽ tiết kiệm thời gian và chi phí; đồng thời làm giảm sự quá tải về số lượng vụ việc cho hệ thống tòa án.

Tranh chấp bảo hiểm diễn biến phức tạp

Tại hội thảo “Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài và hòa giải - phương án khả thi cho doanh nghiệp BH” do Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp với Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV) tổ chức mới đây, ông Bùi Gia Anh, Tổng Thư ký IAV cho biết, các vụ tranh chấp trong lĩnh vực BH đang diễn ra ngày càng nhiều và phức tạp đòi hỏi phải có những cơ chế giải quyết linh hoạt, phù hợp và hiệu quả, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên khi tham gia các quan hệ hợp đồng BH.

Ngay khi Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2017/NĐ-CP về hòa giải thương mại, VIAC đã chính thức thành lập Trung tâm Hòa giải Việt Nam để thực hiện chức năng hòa giải. Như vậy bên cạnh phương thức trọng tài, các doanh nghiệp BH có thể lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Chưa có con số thống kê cụ thể về các vụ tranh chấp BH thời gian qua, tuy nhiên bà Phạm Thanh Hải, Trưởng ban bán chuyên trách, Pháp chế phi nhân thọ IAV cho hay, ngày càng xuất hiện các vụ tranh chấp BH phức tạp và kéo dài. Thời gian giải quyết mỗi vụ tranh chấp hợp đồng BH mất từ 3 đến 5 năm, có những vụ việc kéo dài hơn 10 năm vẫn chưa kết thúc.

Bà Trương Thanh Thủy, Trọng tài viên VIAC cho biết, qua thực tế giải quyết tranh chấp BH cho thấy, thường phát sinh các tranh chấp về hiệu lực của đơn BH; tranh chấp về chậm nộp phí BH; giám định nguyên nhân và mức độ tổn thất; xác định sự kiện BH và trách nhiệm bồi thường theo hợp đồng BH… VIAC cũng đã phân xử các vụ việc liên quan đến tranh chấp về BH thân tàu và trách nhiệm dân sự chủ tàu; BH rủi ro trong xây dựng, lắp đặt và trách nhiệm với bên thứ 3; BH mọi rủi ro tài sản/BH hỏa hoạn và các rủi ro đặc biệt…

Nguyên nhân cơ bản dẫn đến các tranh chấp có thể từ phía các doanh nghiệp BH chưa tuân thủ nghiêm túc quy trình khai thác, giám định bồi thường, điều kiện, điều khoản BH hoặc nguyên nhân từ phía người được BH chưa nhận thức đầy đủ những văn bản pháp quy về BH; các quy định về nghiệp vụ BH còn lỏng lẻo, nhiều kẽ hở dễ dàng lợi dụng...

Ông Vũ Ánh Dương, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng Thư ký VIAC cho biết, với tính ưu việt về thời gian giải quyết, tính linh hoạt của thủ tục cũng như việc trao quyền cho các bên được lựa chọn chuyên gia am hiểu và uy tín trong lĩnh vực BH để giúp các bên phân xử, trọng tài thương mại thực sự là phương án khả thi và hiệu quả trong việc giải quyết các tranh chấp BH, góp phần mang lại niềm tin và công lý cho doanh nghiệp và cộng đồng

Cũng theo ông Dương, ngay khi Chính phủ ban hành Nghị định số 22/2017/NĐ-CP về hòa giải thương mại, VIAC đã chính thức thành lập Trung tâm Hòa giải Việt Nam để thực hiện chức năng hòa giải. Như vậy, bên cạnh phương thức trọng tài, các doanh nghiệp BH có thể lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp bằng hòa giải, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Thủ tục khởi kiện đơn giản, thuận tiện

Bà Phạm Thanh Hải cho biết, giải quyết các tranh chấp bằng trọng tài có ưu điểm như: Thủ tục nộp đơn khởi kiện đơn giản, thuận tiện; quyết định của trọng tài là chung thẩm có giá trị bắt buộc thi hành đối với các bên, các bên không thể kháng cáo, sẽ giúp giảm chi phí về thời gian và tiền bạc của các bên trong quá trình tham gia giải quyết vụ án; tố tụng trọng tài thường ít cứng nhắc hơn tố tụng tòa án, giúp các bên chủ động và thuận lợi hơn trong quá trình tham gia tố tụng.

Bên cạnh đó, hoạt động trọng tài diễn ra liên tục vì hội đồng trọng tài xét xử vụ việc là do các bên thỏa thuận lựa chọn hoặc được chỉ định để giải quyết vụ kiện, do đó các trọng tài viên là người theo từ đầu tới cuối, vì vậy họ có điều kiện để nắm bắt và tìm hiểu thấu đáo vụ việc. Điều này có lợi cho các bên ngay cả khi hòa giải hoặc giải quyết qua thương lượng, trọng tài có thể hỗ trợ các bên đạt tới một thỏa thuận; hoạt động trọng tài xét xử liên tục, do đó tiết kiệm thời gian, chi phí, tiền bạc cho các bên tham gia...

Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp BH bằng trọng tài cũng gặp một số khó khăn, trở ngại như: Trọng tài thiếu các thiết chế hỗ trợ đi kèm và không có đầy đủ các quyền năng như tòa án nên trong quá trình xét xử, trong một số thủ tục liên quan, trọng tài phải thông qua tòa án. Việc thực thi các kết quả đạt được trong quá trình giải quyết tranh chấp bằng con đường trọng tài phần lớn phụ thuộc vào sự tự nguyện của bên có nghĩa vụ thi hành… Do đó, các đại biểu kiến nghị cần có một cơ chế pháp lý vững chắc để đảm bảo thi hành các quyết định của trọng tài.

Bên cạnh phương thức trọng tài thương mại, một phương thức giải quyết tranh chấp mới cũng đang được quan tâm hiện nay đó là hòa giải thương mại. Ông Phan Trọng Đạt, Phó Giám đốc thường trực Trung tâm Hòa giải Việt Nam cho biết, một thủ tục hòa giải điển hình bao gồm 4 bước: Bắt đầu hòa giải; lựa chọn hòa giải viên; tiến hành hòa giải và chấm dứt thủ tục hòa giải. Các hòa giải viên đều là các chuyên gia, bao gồm cả các chuyên gia BH am hiểu sâu về nghiệp vụ BH. Kết quả tốt đẹp nhất của một thủ tục hòa giải sẽ là một biên bản kết quả hòa giải thành công

Phát biểu tại hội thảo, đại diện IAV cũng mong muốn, dưới sự hỗ trợ của Trung tâm Trọng tài Quốc tế, Trung tâm Hòa giải Việt Nam, doanh nghiệp BH sẽ chọn phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả là trọng tài và hòa giải, bởi phương thức này đỡ tốn kém thời gian và chi phí; đây cũng là phương thức được cộng đồng đón nhận.

Hồng Chi