Tham gia BHXH có 'thiệt' hơn gửi tiết kiệm?

Thời gian gần đây, trên một số trang mạng xã hội đưa thông tin người lao động (NLĐ) đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) không có lợi so với gửi tiết kiệm.

Tỷ lệ đóng BHXH của người lao động và doanh nghiệp.

Ông Phạm Lương Sơn - Phó Tổng giám đốc BHXH Việt Nam khẳng định: “Đó là cách tính không chính xác, thiếu cơ sở”. BHXH Việt Nam khẳng định, chính sách BHXH hiện nay mang lại quyền lợi tốt cho NLĐ, đảm bảo thu nhập khi đến tuổi nghỉ hưu.

Trợ cấp BHXH được điều chỉnh theo trượt giá

Theo ông Phạm Lương Sơn, phương pháp tính lan truyền trên mạng là chưa đầy đủ và không chính xác, vì cách tính chỉ dựa trên thông số rất đơn giản là số tiền đóng, tỉ lệ đóng và tính toán theo lãi suất ngân hàng; chưa tính đến các yếu tố như: Khi tính trợ cấp BHXH, chính sách của Nhà nước quy định rất rõ là toàn bộ số tiền đóng của NLĐ đã được tính vào điều chỉnh theo trượt giá.

Theo Thông tư 42/2016 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) quy định mức điều chỉnh tiền lương và thu nhập tháng đã đóng BHXH đối với người hưởng lương hưu trong năm 2017, mức điều chỉnh cao nhất áp dụng đối với số tiền đóng trong khoảng thời gian trước năm 1995 là 4,4 lần. Như vậy, không thể lấy số tiền tuyệt đối đã đóng BHXH của 20 năm, 30 năm về trước ra để tính hưởng lương hưu, mà số tiền đó phải được điều chỉnh để bù đắp yếu tố lạm phát. Đơn cử như theo quy định tại Thông tư 42 thì một người đóng 1 triệu đồng BHXH ở năm 1994, đến năm 2017 khi về hưu, số tiền này sẽ được điều chỉnh thành 4,4 triệu đồng khi tính mức lương hưu. Việc tính lương hưu như trên mạng xã hội (lấy tỉ lệ 75% nhân với giá trị tuyệt đối của số tiền đã đóng mà không có giả định về tỉ lệ lạm phát và áp dụng hệ số điều chỉnh) là không đúng với chính sách BHXH.

Bên cạnh đó, chính sách BHXH còn quy định về việc điều chỉnh lương hưu trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách nhà nước và quỹ BHXH. Thực tế thời gian qua, mức lương hưu đã liên tục được nâng lên. Nếu tính cho giai đoạn từ năm 2003 - 2016, Chính phủ đã 14 lần điều chỉnh lương hưu với mức tăng từ 7,4 - 9,2 lần so với mức lương hưu tại thời điểm năm 2002.

Như vậy, việc tính toán nhưng không có giả định về tốc độ tăng trưởng kinh tế và chỉ số giá tiêu dùng để xác định mức điều chỉnh lương hưu sẽ không phản ánh đúng và đầy đủ quyền lợi mà người tham gia BHXH được thụ hưởng.

Bên cạnh đó, khi so sánh giữa hai loại hình BHXH và gửi tiết kiệm, chỉ nên lấy tỉ lệ đóng góp vào quỹ hưu trí và tử tuất là 22%. Việc lấy tỉ lệ đóng góp 26% hay 30,5% để tính toán số tiền đóng vào quỹ BHXH làm cơ sở để so sánh với số tiền được nhận sau này là không hợp lý. Vì trong tổng tỷ lệ đóng góp trên, bao gồm cả 3% đóng vào quỹ ốm đau, thai sản; 1% đóng vào quỹ tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp và 4,5% đóng vào quỹ BHYT. Đây là những quỹ ngắn hạn, có tính chất chia sẻ rủi ro cao giữa người khỏe mạnh với người ốm đau, bị tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp. Trong những trường hợp NLĐ mắc bệnh cần chữa trị dài ngày, mắc các bệnh đòi hỏi chi phí điều trị kỹ thuật cao, bị tai nạn lao động hoặc mắc các bệnh với tỉ lệ suy giảm khả năng lao động cao, thì số tiền chi trả cho những rủi ro như vậy là vô cùng lớn.

Đảm bảo quyền lợi, cho NLĐ khi đến tuổi hưu

Xung quanh ý kiến cho rằng BHXH cũng là tiết kiệm, vậy tại sao không để NLĐ tự quản lý tiền tiết kiệm của mình mà phải giao cho cơ quan BHXH? TS. Bùi Sỹ Lợi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, không nên đem câu chuyện so sánh giữa việc gửi tiết kiệm với tham gia vào chính sách BHXH.

Theo TS. Bùi Sỹ Lợi, Luật BHXH hiện hành quy định, NLĐ tham gia BHXH sẽ đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 14% vào quỹ hưu trí, tử tuất. Tuy nhiên, nếu không tham gia BHXH thì NLĐ sẽ không được lấy khoản phí đóng của DN để “đút vào túi” bởi số tiền 14% DN sẽ phải đóng thuế thu nhập DN trên tổng số tiền này, nếu đóng vào quỹ BHXH thì DN sẽ được tính vào chi phí DN.

Trong nhiều năm qua, kể từ khi chính sách BHXH được thực hiện, mức lương hưu cũng không ngừng được điều chỉnh cho phù hợp với mức sống chung của toàn xã hội. Vào các thời điểm tăng mức lương tối thiểu chung cũng như việc xem xét chỉ số giả cả, Nhà nước đều có sự điều chỉnh lương hưu một cách hợp lý.

Cùng với quyền lợi về lương hưu, khi NLĐ về hưu còn được cấp thẻ BHYT (mức chi bằng 4,5% mức lương hưu), không may ốm đau được thanh toán và có trường hợp khi đi khám chữa bệnh đã được quỹ thanh toán số tiền hàng tỷ đồng. Khi qua đời, người lo mai táng còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm NLĐ chết. Thân nhân còn được hưởng trợ cấp tuất một lần tối thiểu bằng 3 tháng lương hưu hiện hưởng; trường hợp có thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hàng tháng thì tối đa được 4 định suất trong đó con nhỏ được hưởng cho đến khi trưởng thành, cha mẹ già hưởng cho đến khi qua đời.

Theo tính toán của các chuyên gia, với những quy định về đóng - hưởng BHXH như hiện nay, một NLĐ tham gia BHXH thì số tiền tích lũy được (đã bao gồm cả tiền lãi) chỉ đủ để chi trả lương hưu cho chính người đó từ 8 - 10 năm. Như vậy, với kỳ vọng sống của những người sống sau độ tuổi 55 đối với nữ và 60 đối với nam hiện nay là khoảng 20 năm thì rõ ràng quyền lợi mà NLĐ đang được hưởng là rất lớn.

“Không nên so sánh giữa việc gửi tiết kiệm với tham gia vào chính sách BHXH” - TS. Bùi Sỹ Lợi khẳng định.

Hà My